Kültür ve Turizm Bakanlığının müsaadesi ile Koç Üniversitesi Arkeoloji ve Sanat Tarihi Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Çiğdem Maner başkanlığında 4 Temmuz’da başlatılan dönem hafriyatları tamamlandı.
Bugüne kadar hafriyatlarda eski Asur ticaret kolonileri çağı, Hitit, Roma ve Bizans devirlerine ilişkin yapı izleri, Roma ve Erken Bizans periyotları kalıntıları, Hitit hükümdarları, prenses, prens ve görevlilerine ilişkin çok sayıda mühür baskısı bulundu.
Kazı Lideri Doç. Dr. Çiğdem Maner, AA muhabirine, 2022 yılından itibaren sürdürdükleri hafriyatlarda yontma taş aletlerinin ortaya çıktığını, uzmanlar tarafından yapılan değerlendirmede bunların Paleolitik Çağ olarak tanımlanan taş zamanı ile tarihlendirildiğini söyledi.
Maner, buluntular ortasında Neolitik Çağ’a ilişkin bilgilerin yer aldığını da belirlendiğini aktararak, bunun değerli bir bilgi olduğunu tabir etti.
Kızılırmak kavsi içerisinde şu anda o periyotlara ilişkin pek yerleşim ya da buluntu izine rastlanılmadığını anlatan Maner, “O periyotlara ilişkin bir yerleşim bulunamadı fakat eserler var. Hasebiyle Kayalıpınar’ın tarihini çok daha geriye çekebiliyoruz.” dedi.
Kayalıpınar’da eski Asur ticaret kolonileri ve Hitit devrine ilişkin birçok bilgi edinebildiklerini belirten Maner, şunları kaydetti:
-Ayrıca buradaki mimari yapılar da o periyoda ilişkin lakin taş zamanı eserler buranın tarihini çok geriye çekiyor. Yaklaşık olarak milattan evvel 15 bin yıla geri çekebiliyor, yani günümüzden 17 bin yıl önce.
Dolayısıyla bu bölgenin de en eski yerleşimlerinden biri olacak. Lakin çok daha derin katlarda bu yerleşimler. O periyotta beşerler avcı toplayıcıydı, daha sonra farklı devirlerde burası gelişti. Eski Asur ticaret kolonileri dönemimde çok kıymetli bir ticaret merkezi oldu, ırmaktan faydalanıldı.”
Maner, Kayalıpınar’ın, Hitit devrinde dönemsel başşehirlik yapmış bir yerleşim yeri olduğunu lisana getirerek, çivi yazılı metinlerde burada hükümdarların yaşadığını, ayrıyeten rahip olarak yetiştirildiğini bildiklerini söyledi.
Hitit devrinin değerli rableri ortasında gösterilen Hurri Hava Yaradanı Teşup’un kız kardeşi İştar yahut Şavuşka’nın tapınağının bu bölgede olduğunu aktaran Maner, “Eski Asur periyodundan itibaren bölgenin en kıymetli tapınağı olan İştar’ın tapınağının Kayalıpınar’da olduğunu biliyoruz. Bu da Hitit devrinde devam ediyor, daha sonra da İştar, Şavuşka olarak devam ediyor. Her vakit bu bölgede çok kıymetli bir merkez olduğunu görüyoruz. Hatta erken Bizans devrinde de bunu söyleyebiliriz.” diye konuştu.
Kazılarda değerli kilise yapılarının da ortaya çıktığını vurgulayan Maner, şöyle devam etti:
“2022’de A açması dediğimiz açmada başladık. Daha evvel yapılan kazıların kuzey bölgesinde bulunan alanda ve bilhassa geçen yılki bulgulardan burada anıtsal bir Hitit yapısı olduğunu anladık.
Özellikle bu sene bulunan çivi yazılı tabletler sayesinde İştar bayramına ilişkin olan tabletler sayesinde buranın İştar daha sonra Şavuşka’ya adanan tapınak olabileceğini düşünüyoruz. Bu sene yapılan hafriyatlarda Hitit periyoduna ilişkin iki evre ortaya çıktı. Bunu da üst üste yapılan duvarlardan anlıyoruz. Münasebetiyle uzun bir kullanım devri görülmektedir.”
Boğaziçi Üniversitesi’nde vazifeli Hafriyat Lider Yardımcısı Emre Kuruçayırlı ise 2022 ve 2023 kazılarında tapınağa ilişkin olabileceğini düşündükleri duvar yapıları keşfettikleri için bu yılki hafriyatlarda kuzey açmalarına odaklandıklarını söz etti.
Binanın geri kalan kısmını da ortaya çıkartabilmek için bilhassa burada ağırlaştıklarını belirten Kuruçayırlı, “Yeni çalışmalarımızla da yeniden bu bina ile ilintili olabilecek taş duvar yapıları, taş duvar temelleri, kimi noktalarda da kerpiç yapılar ortaya çıkarttık.” diye konuştu.
Kayalıpınar’ın Hitit devrinin Samuha’sı ve çok değerli bir kent, ikinci başşehir olduğunu aktaran Kuruçayırlı, şöyle devam etti:
-2024 döneminde buradan mühür baskıları ve 2 tane kırık Hitit çivi yazılı tablet modülü ele geçirdik. Öbür binalardaki üzere çok sayıda olmasa da münferit buluntular geldi.
-Geçen sene bu binada bulduğumuz bir tablet modülü vardı, o Samuha kentine daha güneyde olan kuzey Suriye’den yapılmış çok büyük bir sığır nakliyatından bahsediyordu, 1200 hayvandan bahsediliyor.
-Bu sene bulduğumuz bir tablet kesimi bir şahıstan bahsediyor ve bu şahsın unvanı kervansaray efendisi üzere Türkçemize çevirebiliriz. Bu şehirlerarası yahut ülkeler ortası lojistik yahut ticari büyük nakliyatlara göz kulak olan bundan sorumlu bir memurdan bahsediliyor. Kelam konusu bu mühürde sadece memurun titrini, misyonunu okuyabildik. Şahıs ismi maalesef okunamadı.”