Çocukluğu unsur bağımlısı baba ile geçen ve kendisine uyuşturucuya hiçbir vakit bulaşmayacağı konusunda kelam veren Zeynep Karlı 11 yaşında tanıştığı alkolün akabinde, yirmili yaşlarda kendisi de unsur kullanımına başladı. Hayatının 28 yılını bağımlılıkla geçiren ve hususa ulaşabilmek için annesinin emekli maaşını çalmaya varacak kadar kendini kaybeden Karlı, Sağlık Bakanlığı Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesinde gördüğü medikal tedavinin akabinde, Bağımlı Hastalar Ayaktan Rehabilitasyon Merkezi (BAHAR) sayesinde alkol ve unsurdan uzak, pak bir hayata dönmeyi başardı.
Onun bu azim ve umutla dolu öyküsü, ‘bağımlılık tedavisinin başarılı olamayacağı’ biçimindeki önyargılara inat, herkese örnek oluyor. BAHAR merkezlilerinin açacı ve işleyişi hakkında bilgiler veren Başhekim Prof. Dr. Sema Baykara, “BAHAR merkezlerimizle hastalarımızın hayat içerisinde yaşayabilecekleri zorluklarda her an nasıl hayata tutunabileceklerini, nereden takviye alabileceklerini göstermeye çalışıyoruz. Burada aile eğitimlerimiz de oluyor” dedi.
‘BİR TIP ‘ŞIMARIKLIK’ DEĞİL, ÇOK ÖNEMLİ BİR BEYİN HASTALIĞI’
Erenköy Ruh ve Hudut Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, bünyesinde yer alan Sancaktepe’deki BADEM (Bağımlılık Müracaat ve Eğitim Merkezi), Ümraniye’deki DAN-TE (Bağımlılık Müracaat ve Tedavi Merkezi), Üsküdar ve hastanenin Kadıköy’deki ana yerleşkesinde BAHAR merkezi ile Tuzla’da yer alan ve 15-25 yaş kümesi hastalara yatılı hizmet veren BAHAR merkezleriyle bağımlılıkla uğraşta vatandaşların yanında yer alıyor. Hastane Başhekimi Prof. Dr. Baykara, bağımlılığın sanıldığı üzere keyif olsun diye, şımarıklıkla devam eden bir süreç olmadığını, önemli bir beyin hastalığı olduğuna işaret ederek, “Bağımlılık, ilaç vereyim kurtulsun, AMATEM’e yatırayım güzelleşsin çıksın, polise haber verelim zorla yatış sağlansın da tedavi olup çıksın formunda bir hastalık değil. Bağımlılık bir beyin hastalığı. Hem de çok önemli bir beyin hastalığı. Bazen birinci kullanımdan sonra bile bağımlılık ortaya çıkabiliyor. Bağımlılık beyni etkileyen, kişinin davranışlarını ve bütün hayatını denetim altına alan bir hastalık haline dönüşüyor” diye konuştu.
‘KULLANIM YAŞI DÜŞÜYOR, BAYANLARDA SAYI YÜKSELİYOR’
Prof. Dr. Baykara, şunları söyledi: “Her gün yeni bir unsur ile güne uyanıyoruz. Farklı farklı kimyasallar üretiliyor laboratuvarlarda. Çok farklı metotlarla, insanların çok rahat ulaşabileceği bir formda, internet ortamında bile satışlar olabiliyor. Beşerler birbirlerini çok rahat bulabiliyorlar, hususa çok rahat ulaşabiliyorlar. Çok küçük yaş kümelerine kadar inmiş olmasının bir sebebi de bu aslında. Kullanıcı yaş kümesi çok değişti. Biz bayan popülasyonda evvelce çok da fazla bağımlı hasta görmezken, bunun çok farklı sebepleri olmakla bir arada, artık bayan popülasyonda da bu, çok süratle artıyor. Maddeyi her yaş kümesinde görüyoruz, bilhassa çocuklarda son vakitlerde daha sık görmeye başladık. Alkol bağımlılığı biraz daha ileri yaşlarda karşımıza çıkıyor. Ya da hastalar bize başvurduğunda daha ileri yaşlara gelmiş oluyor. Davranışsal (oyun, internet, yeme, kumar vb.) bağımlılıklar ise daha çok çocuk ve ergen yaş kümesinde karşımıza çıkıyor. Yeniden bayanlarda davranışsal bağımlılıklar da ön planda olmakla birlikte hem alkol hem de husus bağımlılığı görebiliyoruz”
‘HASTALARIMIZ VE AİLELERİ BU YOLDA YALNIZ DEĞİLLER’
Prof. Dr. Baykara, bağımlılığın, sanılanın tersine tedavisi olmayan bir hastalık olmadığını da vurgulayarak, kelamlarını şöyle noktaladı: “Tedavi açısından yüz güldüren sonuçlarımız var. Hastalarımız ve aileleri bu yolda yalnız olmadıklarını bilmeliler. Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi bünyesinde hem çocuk-ergen arındırma merkezimiz, hem de erişkin arındırma merkezimiz yani eski ismi ile AMATEM ve ÇEMATEM’lerimiz var. Burada hem davranışsal bağımlılıklar hem de alkol ve husus bağımlılıkları üzerine tedavi hizmetlerimiz var. BAHAR olarak bilinen rehabilitasyon merkezlerimizde, tedavi gördükten sonraki süreçte günlük hayat içerisinde yaşayabilecekleri zorluklarda hastalarımıza her an nasıl hayata tutunabilecekleri, nasıl ve nereden takviye alabilecekleri konusunda yol göstermeye çalışıyoruz. Aile eğitimlerimiz de oluyor birebir vakitte. Zira bir bağımlı ile yaşamanın ne demek olduğunu ve sonrasında nelerle karşılaşabileceklerini ailelere de anlatmamız gerekiyor. Bunu artık, topluma da anlatmaya çalışıyoruz.”
TANSİYON VE ŞEKER ÜZERE, BAĞIMLILIĞIN DA TEDAVİSİ VAR
Arındırma süreci olarak bilinen bağımlılık tedavisi sonrası, rehabilitasyon sürecinde de hastalarla bazen aylarca, hatta yıllarca birebir ilgilenen ve rehabilitasyon dayanağı sunan gruptan BAHAR Merkezi Sorumlu Tabibi, Psikiyatri Uzmanı Doç. Dr. Başak Ünübol, arındırma tedavisi sonrası başvuran hastaların merkeze kabul edilebildiğini belirterek, “Arındırma sürecinden sonra kişinin, ilaç tedavisiyle birlikte, rehabilitasyonla da desteklemek gerekiyor ki tekrar tekrar kullanımlar olmasın, başa dönmeler olmasın. Nasıl ki tansiyon hastalığı, şeker hastalığında sistemli ilaç kullanımı ve yaşamsal değişikliklerle güzel bir formda yol alınıyorsa, bağımlılıkta da ilaçları kullandığımızda, terapilere geldiğimizde, takibe devam ettiğimizde, güzelleşmeye gerçek kişi adım atabiliyor. Bağımlılığın tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu bilmesi gerekiyor vatandaşlarımızın. Burada tedavilerimiz 3 ay, 6 ay, 1 yıl ya da daha uzun da sürebiliyor. Kişinin gereksinimine nazaran belirliyoruz süreci. Toplumsal çalışmacılarımız ailelerle çalışıyor, küme terapilerimiz, psikoeğitimlerimiz yapılıyor. İş-uğraş aktiviteleri ile gün uzunluğu halk eğitimden gelen eğitmenler eşliğinde eğitimler veriliyor” dedi.
HASTALARIN BİLGİLERİ ANONİM TUTULUYOR
Tedavi kurumuna başvuran hasta bilgilerinin rastgele bir yere iletilmeden, hastaların anonimliği korunarak tedavilerinin sürdürüldüğüne işaret eden Doç. Dr. Ünübol, bağımlılık tedavi merkezlerine müracaattan çekinilmemesi gerektiğini kaydetti. Doç. Dr. Ünübol, kişiye uygun tedavi ve terapi süreçleriyle çok uygun sonuçlar alındığını, bazen hiç umutsuz görülen hadiselerin bile buradaki terapilerden sonra yesyeni bir hayata başlayabildiğini belirterek, “Örneğin daha evvel damar için husus kullanıcısı olup tıpkı vakitte enjektör paylaşımı nedeniyle bulaşıcı hastalıkları olan bir hastamız, hepsinin üstesinden gelerek, terapilerle de desteklenerek, ilaçlarını nizamlı kullanarak şu anda bir halk eğitim merkezinde hoca olabildi ve tam 6 yıldır pak bir halde hayatını sürdürüyor” diye konuştu.
MADDE KULLANIMI RUHSAL HASTALIKLARI TETİKLEYEBİLİR
Doç. Dr. Ünübol, genç yaş kümesinde unsur kullanımını daha fazla gördüklerini kaydederek kelamlarını şöyle noktaladı: “Dönem periyot kullanılan unsurun içeriği değişse de uyarıcı ve sentetik kümesi (madde kullananlar) son devir daha yaygın başvuruyor. Bayanlarda bilhassa travma hikayesi maalesef yaygın. Fizikî, cinsel, ruhsal ihmal ya da istismar üzere travma çeşitleri olabiliyor art planda. Ayrıyeten kimyasal hususların kullanımı ile bir kadro psikotik bozuklukların eşlik etme oranları daha yükseldi. Lakin biz, bunlara yönelik tedaviler de belirleyebiliyoruz. Çeşitli ruhsal hastalıklar bağımlılığın gelişmesine sebep olabilir lakin birebir vakitte bağımlılık da birtakım ruhsal hastalıkların tetiklenmesine yol açabilir. Yani iki istikametli bir ilgi kelam konusu. Her birey özelinde bir tekrar kullanım, başa dönme için farklı bir sebep kesinlikle vardır. Bu sebebi fark etmek, anlamak, ne olduğuna ferdi yaklaşmak önemli”
‘KENDİMİ PEYGAMBER, ANNEMİ ŞEYTAN SANIYORDUM’
Zeynep Karlı, neredeyse bir ömür süren alkol ve husus bağımlılığı sonrası BAHAR ile hayata dönenlerden. O, kıssasını cesurca anlatmayı tercih etti ve yaşadıklarını birinci kere DHA ile paylaştı. Karlı, husus bağımlısı bir baba ile büyüdüğünü, güç bir çocukluk geçirdiğini, “Asla babam üzere olmayacağım derken korktuğum yerde ondan daha berbat bir halde kendimi buldum” diyerek yaşadıklarını şöyle anlattı: “11 yaşımda alkol ile tanıştım. Yaklaşık 21 yaşıma kadar alkol tercih maddemdi. Sonrasında esrarla devam ettim. İkisi birlikte 25-26 yaşıma kadar sürdü. Daha sonra kimyasallara geçtim ve 28 senem bu türlü geçti. Babam da bağımlıydı, çoklu husus kullanıyordu ve buna bağlı organ yetmezliğinden vefat etti. 28 sene boyunca daima içmek için yol ve yol aradım. Bırakamayacağımı düşünüyordum. Her yolu denedim bırakmak için. Ancak yalnızca tek başıma yapmaya çalıştım. Hiçbir vakit yardım almayı düşünmedim. En son annemin parasını çalıyordum, şuurum büsbütün kapalı bir haldeydi. Kendimi peygamber, annemi şeytan sanıyordum. Öldürme planları yapıyordum, unsurlar o kadar esir almıştı beni.”
‘ESKİ HAYATIMI GERİMDE BIRAKTIM BEN’
Bir gün unsur satın almak için annesinden emekli maaşını almaya çalıştığını anlatan Karlı, “Annemin üstüne yürüdüm, 9 yaşındaki yeğenim ortaya girdi ve dedi ki ‘Ne olur anneannemi dövme teyze!’ O an farklı bir yol denemem gerektiğine karar verdim. İntihar için köprüye gitmeyi düşünsem de ‘Önce bir hastaneye gideyim’ dedim. Yani aslında köprüden evvel buraya geldim. Bu süreçte psikoterapi sahiden çok değerli. Geçmiş hayatımı kabullenmem, kendimi görebilmem bu sayede oldu. Çok şanslıyım burayı bulabildiğim, buraya gelebildiğim için. 2 yıllık remisyondayım ve öz prestijimi da yavaş yavaş tekrar kazanıyorum. Lakin o yetersizlik, pişmanlık, suçluluk hisleri bir anda, 2 senede kabullenmek zati mümkün değil. Hasebiyle yol uzun lakin buraya gelmeye devam! Ortada kullanım istekleri geliyor güç şeyler yaşıyorum fakat bununla çabada motivasyonum, hayatta çöp poşeti üzere ölmek istemememden kaynaklanıyor. Burası beni dışarıya alıştırdı açıkçası. Sanat faaliyetleri yapıyorum, fotoğraf öğrendim. El işi yapıyorum. Eski hayatımı attım ben. 28 sene yaşadığım o beşerler, o hayatlar, 14 yıllık hayat arkadaşım, hepsini gerimde bıraktım. Zorlandığım anlarda odağımı değiştiriyorum. Fotoğraf yapıyorum, mandala yapıyorum, müzik dinliyorum. Bırakmış birçok arkadaşım var. 10 yıllık pak, 20 yıllık pak, onlarla konuşmak, benim üzere insan bana daha uygun geliyor” diyerek kelamlarını noktaladı.
‘ANNEMİN GÖRMESİNİ ÇOK İSTERDİM’
Alkol bağımlılığı ile geçen yaklaşık 25 yılın akabinde neredeyse yürüyemeyecek haldeyken hastaneye gelen A. Ö. (65) ise, “Sabah annem vefat etti. Cenazeden sonra hastaneye geldim. O gün yatırmaya karar verdiler ve yatırdılar. Aşağı üst 1 yıla yakındır büsbütün pak bir formda hayatıma devam ediyorum. Her gün BAHAR’a geliyorum. Kitaplıkla ilgileniyorum, kitap okumayı seviyorum. Bunu en çok annemin görmesini isterdim. Ancak olmadı maalesef” diye konuştu.