Almanya’da Eylül 2025’te yapılacak genel seçime bir yıl kala misyondaki koalisyon hükümetine duyulan itimat tabana vurdu: Anketlere nazaran hükümetten şad olmayanların oranı yüzde 84. Bugün seçim yapılsa Birlik Partileri (CDU/CSU), yüzde 33’lük oranla birinci, oyları yüzde 17’ye yükselen çok sağcı Almanya için Alternatif (AfD) ise ikinci parti olarak çıkacak.
AfD’ye verilen oylar artık ‘protesto oyu’ olarak da tanımlanmıyor. Çok sağcıların kemik bir seçmen kitlesinin oluştuğu belirtiliyor. İçlerinde Nazilere açıkça dayanak veren isimlerin olduğu bir partinin oyunun bu kadar yükselmesinin en kıymetli nedenlerinin başında, ekonomik şartların yanı sıra, Almanya’nın göç ve mülteci siyasetleri gösteriliyor. Her iki bireyden biri (yüzde 48), Alman siyasetçilerin en acil bu sorunu çözmesi gerektiğini düşünüyor. Ve bugünlerde Almanya’da bu problem tartışılırken, husus dönüp dolaşıp Almanya’nın eski başbakanı Angela Merkel’in 2015’te verdiği kritik kararlara geliyor.
‘2015 OLAYLARI’ ALMANYA’NIN YAZGISINI DEĞİŞTİRDİ
O yılın yaz ayında Merkel, Brüksel’deki bir gece toplantısında Yunanistan’ın ortak Euro para ünitesi bölgesinden çıkarılması manasına gelen ‘Grexit’i önledi. Sonbaharda ise – 4 Eylül’ü 5 Eylül 2015’e bağlayan gece – Macaristan’dan gelen mültecilerin Almanya’ya girmesine müsaade veren kararı aldı. Mültecilerin Avrupa’da birinci ayak bastıkları ülkeye geri gönderilmesini öngören Dublin kuralları askıya alındı ve binlerce mültecinin ülkeye girişine müsaade verildi. İşte o kritik aylar, hem ‘Euro bölgesi’ hem de iki yıl önce Avrupa Birliği ve Euro Bölgesi siyasetlerine karşı çıkan bir küme iktisatçı tarafından kurulan AfD için karar yılı oldu.
Bugün Almanya’da ‘2015 olayları’ diye nitelenen 2015 yılının yaz aylarına kadar Orta Avrupa’ya yol alan ‘Balkan rotası’nı çoğunlukla Makedonlar, Arnavutlar, Kosovalılar ve Karadağlılar kullanıyordu. Lakin, o sıralarda bir taraftan Suriye’de iç savaşın en kanlı ayları yaşanıyordu. Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi, çatışmaların başladığı 2011 yılından itibaren Suriye’de en yüksek can kaybının 2014’te yaşandığını açıkladı; bir yılda 76 bin 21 kişi öldürülmüştü. Nusra Cephesi ve IŞİD taarruzları kuzeye yönelmişti, Türkiye hududunda ise Kobani savaşı sürüyordu. Batılı ülkelerin Kobani’ye hava operasyonunun gündemde olduğu, 2014 yılının ekim ayında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, “Şu anda Ayn-el Arab da, başka ismiyle Kobani de, buyurun, düştü düşüyor” kelamlarının akabinde Türkiye’de de ‘Kobani olayları’ tetiklenmişti. Suriye’deki savaştan kaçarak Ürdün ve Lübnan’daki çok kalabalık mülteci kamplarına giden göçmenler, oradan Avrupa’ya yol alıyordu. Balkan rotasını 2015 yazına yanlışsız giderek daha fazla Suriyeli kullanmaya başladı.
‘BAŞARABİLİRİZ’ KELAMI SLOGAN HALİNE GELDİ
O yıl Almanya’da Federal Göç ve Mülteciler Dairesi’ne (BAMF) o kadar çok iltica başvurusu yapıldı ki daire, müracaatları süratli bir biçimde sürece koyamadığı için Suriyelilere yalnızca dokümanlara dayanarak ve bir Alman yetkiliyle mülakat yapmadan iltica hakkı vermeye başladı. İşte bu kaidelerde Merkel, 31 Ağustos 2015’te Dresden’deki bir mülteci kampına yaptığı ziyaretin akabinde düzenlenen basın toplantısında, “Basitçe söylüyorum: Almanya güçlü bir ülkedir. Bu mevzulara yaklaşımımızın nedeni şu olmalı: Çok şey başardık- başarabiliriz! Bunu yapabiliriz ve yolumuza çıkan her ne olursa olsun, bunun üstesinden gelmeli, üzerinde çalışmalıyız” dedi. Merkel, konuşmadan on gün sonra da Berlin-Spandau’daki birinci göçmen kabul merkezine yaptığı bir ziyaret sırasında mültecilerle selfie çektirdi.
Göçmenler halk tarafından da alkışlarla karşılanmış ve Merkel’in “başarabiliriz” kelamı bir slogan haline gelmişti. Lakin, “başarabiliriz” kelamı başka taraftan düşmanlığı da tetikledi. Merkel hükümetinin mülteci ve göç siyasetine karşı olan AfD, bu sözleri ekseriyetle alaycı yahut polemikçi bir biçimde tekrar tekrar işledi.
AB-TÜRKİYE MUAHEDESİYLE TÜRKİYE GÖÇMENLERİ TUTTU
Oysa Merkel hükümeti, bugün eleştirilen bu göç siyasetinden Mart 2016’da ‘AB-Türkiye Anlaşması’ ile keskin bir dönüş yaptı. “Başarabiliriz” diyerek sonları açmalarının üzerinden şimdi altı ay geçmişti. Merkel, uzun müzakerelerin akabinde Brüksel’de ‘AB-Türkiye Anlaşması’nı sundu. Avrupa Kurulu ve Avrupa Komitesi, 18 Mart 2016 tarihinde devrin başbakanı Ahmet Davutoğlu ile muahedeye vardı. Böylelikle Almanya’daki mülteci krizinin akut basamağı sona erdi.
Anlaşmanın özünü, Türkiye’nin, Avrupa’ya gitmek üzere kıyılarını terk eden tüm mültecileri geri alması ve karşılığında seçilmiş göçmenleri Avrupa’ya göndermesi oluşturuyordu. ‘Seçilmiş göçmen’ tarifi, Merkel’in o günlerde tekraren lisana getirdiği ‘yasadışı göçün yasal göçle değiştirilmesi’ maksadını açıklıyordu. Muahedenin fiili olarak hayata geçmesi için Türk kolluk kuvvetlerinin daha evvel göz yumulan Ege Denizi’nden toplu geçişleri engellemesi gerekiyordu. Bir mühlet bu geçişler engellendi de…
Çünkü AB-Türkiye Anlaşması’nın en değerli ögesi, Avrupa’nın kesenin ağzını açmasıydı. AB, göçmenleri tutması karşılığında Türkiye’ye toplam 6 milyar Euro’luk yardım paketinin süratli bir biçimde ödenmesini taahhüt etti. Bu para, Türkiye’de süreksiz müdafaadan yararlanan göçmenler için veriliyordu.
Anlaşmaya nazaran ayrıyeten Schengen bölgesinde Türk vatandaşları için vize zaruriliği kaldırılacak ve aksayan AB iştirak müzakerelerinde yeni fasıllar açılacaktı. Mutabakatın birinci beş yılında Yunan adalarına giden on binlerce Suriyeli mülteciden yaklaşık 3 bininin Türkiye’ye geri gönderildiği iddia ediliyor. Tıpkı vakitte AB de Türkiye’den sığınma hakkı olan 7 binden fazla mülteciyi kabul etti.
ERDOĞAN HUDUDU AÇTI
Ancak, Mart 2020 mutabakat için bir dönüm noktası oldu. Cumhurbaşkanı Erdoğan da Türkiye’ye Suriye’den gelen göçmenler nedeniyle baskı altına girdi. Bu ‘mesele’ AK Parti oylarını da eritecek bir meseleye dönüştü. Buna ek olarak, Suriye’nin kuzeyindeki İdlib’de Suriye ordusu tarafından düzenlenen bir atakta 33 Türk askeri öldürüldü. Erdoğan’ın AB ve NATO’dan yardım talepleri karşılıksız kalınca, bu muahedeyi Avrupa’ya karşı siyasi bir pazarlık kozu olarak kullandı: Erdoğan artık Avrupa’ya giden mültecileri durdurmayacağını ve Yunanistan anakarasıyla olan hududu teminat altına almayacağını açıkladı. Suriyeli mültecilerin Yunan adalarındaki kamplardan geri kabulü de iptal edildi. Bunun resmi münasebeti olarak koronavirüs salgınının patlak vermesinin akabinde hudutların kapatılması gösterildi.
Böylece Türkiye’de yaşayan binlerce göçmen Avrupa’ya yanlışsız yola çıktı. Göçmenlerin Yunanistan’a ulaşmaya çalıştığı Evros hududunda kriz durumu tırmandı. Çok sayıda mültecinin hududu geçerek AB’ye girme teşebbüsü, Yunanistan tarafından sert bir halde karşılık verilince durdu.
MERKEL PERDE ARDINDA ERDOĞAN’LA PAZARLIK ETTİ
Peki, sonuçta ne oldu? Türkiye’de değil lakin Almanya’da bugünlerde bu mevzu üzerinde sıkça duruluyor.
Örneğin, son olarak genişçe bir çalışma Frankfurter Allgemeine gazetesi siyaset editörü Eckart Lohse tarafından yapıldı. Lohse, 12 Eylül’de yayımlanan ‘Aldanma: Angela Merkel ve Almanları’ isimli kitabında Merkel’in 16 yıllık siyasetlerini ele alıyor. Kitaba nazaran 2015’te büyük mülteci krizinin yaşandığı vakit Merkel’i eleştiren ve daha fazla hudut muhafazası davetinde bulunanlar ortasında bile, geriye dönüp baktıklarında, eski başbakanın göç akınlarını sınırlamak için aldığı kararları övenler var. Birtakım siyasetçilere nazaran Merkel mülteci siyaseti konusunda dış dünyaya “başarabiliriz” derken, perde ardında Türkiye muahedesini organize ediyordu. Nitekim de AB-Türkiye Anlaşması’ndan sonra Almanya’ya kabul edilen mülteci sayısında düşüş yaşanmıştı. Kitapta görüşü alınan siyasetçilere nazaran, “2017 ve 2018’de mülteci sayılarının düşmesi tesadüf değildi. Bu düşüş, Merkel’in Balkan rotasının kapatılması için müzakere ettiği AB-Türkiye Anlaşması’nın açık bir sonucuydu.” Bu siyasetçilere nazaran Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan her ‘yalpaladığında’, Merkel ‘düzenli olarak Erdoğan’la pazarlık yaptı.’
Sonuçta göçmenler siyasetçiler istediği vakit kapılara yığılan rehineler yahut Avrupa sonlarından ‘geriye itilen’ ‘yığınlar’ haline geldi. Kaç göçmenin Avrupa yolunda Ege’de boğularak öldüğünü bilmiyoruz.
Merkel’in “başarabiliriz” dediği mülteci kabul siyaseti, AB-Türkiye Anlaşması’nın akabinde unutuldu. Lakin, AfD’nin 2015’ten bu yana izlediği göçmen zıddı çizgisi, sağcı seçmenler dışında göçmenlere aralıklı bakanların da AfD’ye yönelmesine neden oldu. Nazizm yanlısı AfD giderek yükseldi. Eylül 2017’de yapılan genel seçimlerde AfD birinci kere federal parlamentoya girdi. Şu anda birçok eyalette iktidar olmak için çaba ediyor. Göçmenlerse hâlâ Almanya’da siyaset tartışmalarının merkezinde yer alıyor.
Türkiye ise 6 milyar Euro’luk yardım paketini aldı ancak Türk vatandaşları için vize mecburiliği kaldırılmadı ve AB iştirak müzakerelerinde yeni fasıllar açılmadı. Tam zıddı, Türkiye’den başvuranlar Almanya’dan vize alamıyor. AB üyeliği ise artık hiç gerçekleşmeyecek bir hayal oldu.
