Türkiye tarihinin en büyük toplu personel vefatının yaşandığı Manisa’nın Soma ilçesindeki maden katliamının üzerinden 9 yıl geçti. 301 madencinin hayatını kaybettiği Soma’da, yaşananların bir katliam olduğu dava sürecinde gözler önüne serildi. Ancak katliam, madenden 301 çalışanın cenazesinin çıkarılmasıyla bitmedi. Yargılama sürecinde yaşananlar, hukukun da işlemediğini gösterdi.
‘İHTİYAÇ MOLASI’NDAN SONRA 1,5 YIL GELMEYEN MÜTALAA
Soma davası, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi’nde görüldü. 2015’te başlayan davanın mahkeme başkanı Aytaç Ballı’ydı. Ballı, binlerce sayfalık evraka hakimiyetiyle dikkat çeken bir mahkeme lideriydi.
Davada neredeyse tamamlanmış, savcılığın temel hakkında mütalaasına sıra gelmişti. Mütalaa vermesi beklenen savcı, duruşmada ‘kısa bir muhtaçlık molası’ istedi, moladan sonra mütalaasını sunacağını söyledi. Mola bitti, mütalaası beklenen savcı müddet istedi, dava uzadı.
BAŞKAN TERFİ YOLUYLA BELGEDEN UZAKLAŞTIRILDI
Savcının vermesi gereken mütalaa 1,5 yıl gelmedi. Mütalaa beklenirken öbür bir sürpriz yaşandı, yargılamayı başından beri yürüten mahkeme başkanı Aytaç Ballı, ‘terfi yoluyla’ evraktan uzaklaştırılıp Akhisar’dan İzmir’e gönderildi.
Yerine, Elbistan’da 11 madencinin hayatını kaybetmesiyle ilgili davada sanıklara para cezası veren Salih Pehlivanoğlu atandı. Pehlivanoğlu’nun atanmasından sonra savcılık mütalaasını verdi, sanıkların cezaları açıklandı.
11 Temmuz 2018’de çıkan kararda madenin sahibi Can Gürkan’a 15 yıl, Genel Müdür Ramazan Hakikat’a 22 yıl 6 ay, İşletme Müdür Yardımcısı İsmail Adalı’ya 22 yıl 6 ay, İşletme Müdürü Akın Çelik’e 18 yıl 9 ay, Maden Mühendisi Ertan Ersoy’a 18 yıl 9 ay mahpus cezası verildi.
YARGITAY’DAN BEKLENMEYEN KARAR
Bu cezalar istinaf tarafından da onandı. Onama kararından sonra madenin sahibi Can Gürkan, tutuklu geçirdiği mühlet göz önünde bulundurularak tahliye edildi. Eylül 2020’de ise, Yargıtay 12. Ceza Dairesi ‘beklenmeyen’ bir biçimde bozma kararı verdi.
Yüksek yargı, sanıklara ‘bilinçli taksirle öldürme’ hatasından ceza verilmesini yanlış buluyor ve ‘olası kast’ diyordu. Bu da, sanıkların 301 kere farklı başka cezalandırılmaları demekti. Yani, madenin sahibi ve yetkililerinin binlerce yıl mahpusla cezalandırılmasının önü açılmıştı.
DURUŞMA GÜNÜ VERİLMEDİ, YENİ HEYETTE ‘TANIDIK’ İSİMLER
Yargıtay’ın bozma kararından sonra, süratle tekrar yargılamanın başlaması gerekiyordu. Lakin duruşma günü bir türlü verilmedi. Ta ki, 2021 yılının ocak ayına kadar. Yılbaşından çabucak sonra, evvel Soma davasında bozma kararı veren Yargıtay 12. Ceza Dairesi’nin üyeleri değiştirildi; daha sonra iki Yargıtay savcısı, ‘olası kast’ denilerek verilen bozma kararına itiraz etti.
Daireye yeni atanan üyeler ise tanıdık isimlerdi. Eski Adalet Bakanı Kenan İpek, eski Cezaevleri Genel Müdürü Mustafa Yapıcı ve eski Hakim ve Savcılar Kurulu Genel Sekreteri Fuzuli Aydoğdu getirildi.
10 Ekim 2015’teki Ankara Gar Katliamı’na ait basın toplantısındaki halleriyle gündem olan İpek’in yanı sıra, Yapan ve Aydoğdu da eski Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’ün “Aynı maklubeye kaşık sallayanlar bize FETÖ’yle çabayı öğretmesinler” açıklamasından çabucak sonra istifa etmeleriyle dikkat çeken isimlerdi.
İPEK’İN EVRAKTAKİ BİRİNCİ SÜRECİ DEĞİL
Ayrıca, Kenan İpek’in Soma davasına dahli, yalnızca Yargıtay üyeliği devrinde değildi. İpek, 7 Haziran 2015 seçimleriyle 1 Kasım 2015’teki seçimler ortasında kurulan hükümette misyon aldı. Adalet Bakanlığı görevinden sonra, AK Parti hükümetinin Adalet Bakanlığı Müsteşarı oldu. Bakanlık müsteşarı, o devir hakim ve savcıların atama kararlarına imza atan Hakim ve Savcılar Kurulu 1. Dairesi’nin de doğal üyesiydi. Davayı karar evresine getirmişken ‘terfi yoluyla’ belgeden el çektirilen mahkeme başkanı Aytaç Ballı’nın İzmir’e atanması kararında, İpek’in de imzası vardı.
OY ÇOKLUĞUYLA KARAR DEĞİŞTİ
Yargıtay 12. Ceza Dairesi’ne atanan bu üç isim, oy çokluğunu sağlıyordu ve atanmalarından 10 gün sonra en az 6 bin sayfalık belgeyi inceleyip karar verdi. Yargıtay 12. Ceza Dairesi, Eylül 2020’de oy birliğiyle ‘olası kast’ dediği kararını Ocak 2021’de oy çokluğuyla değiştirdi ve madenin sahibi Can Gürkan ile Türkiye Kömür İşletmeleri Baş Kontrolörleri Adem Ormanoğlu ve Efkan Kurt’un ‘bilinçli taksirle’ öldürme hatasından yargılanması gerektiğini belirtti.
Bilinçli taksir diyen üyeler İpek, Yapan ve Aydoğdu’du. Eski heyetten kalan daire başkanı Ahmet Er ve Az Güngüneş ise, ‘olası kast’ demekten vazgeçmedi. Hatta üye Güngüneş, muhalefet şerhinde, “Bu davada mümkün kast demezsek öteki hiçbir davada muhtemel kastla öldürme kabahatinden karar veremeyiz” tabirlerini kullanmıştı.
HER BİR PERSONEL İÇİN 8 GÜN…
Eylül 2020’deki karardan sonra 4 ay boyunca verilmeyen duruşma günü, Ocak 2021’deki karardan yaklaşık 2 hafta sonra verildi ve tıpkı yılın nisan ayında tekrar yargılama başladı. 2021 haziranda mahkemeden karar çıktı, Can Gürkan’a şuurlu taksirle öldürme cürmünden 20 yıl, birebir suçlamayla Türkiye Kömür İşletmeleri Baş Kontrolörleri Adem Ormanoğlu ve Efkan Kurt’a 12 yıl 6 ay mahpus cezası verildi.
2020 yılının Nisan ayında ilan edilen infaz düzenlemesi, madenin sahibi Can Gürkan’ın lehineydi. Tekrar tutuklanmayan Gürkan’ın, infaz düzenlemesi sayesinde 20 yıllık cezasının infazı 10 yıla düştü.
4 yıl 8 ay mahpusta kalan Gürkan, 3 yıl da kontrollü hürlük hakkını kullanabilecek. Böylelikle, Akhisar Ağır Ceza Mahkemesi’nden çıkan karar Yargıtay tarafından tekrar onanırsa, Gürkan 2 yıl 2 ay daha mahpusa girip çıkacak. Gürkan, bir gün cezasının infazını tamamlarsa ölen her bir madenci için 8 gün mahpus yatmış olacak.
MADENCİLERİN AVUKATLARI CEZAEVİNDE
Dava tüm bu kademelerden geçerken, evvel madenci yakınlarının avukatlarından Çağdaş Hukukçular Derneği Genel Başkanı Selçuk Kozağaçlı sonra da Can Atalay tutuklandı. Kozağaçlı tutuklanırken kendisine “Soma’da neden avukatlık yaptınız?” diye soruldu. “Bu ülkedeki en ucuz maliyet çalışanın canıdır” diyen avukat Can Atalay ise Seyahat davası nedeniyle hapishanede.